İstanbul'un Çınarları, Çınaraltları ve Vaka-yı Vakvakiye

Bugün, daha doğrusu bu gece, İstanbul'un Üsküdar'a bağlı semtlerinden Çengelköy'deki yaklaşık 800 yıllık bir çınarı fotoğraflayacağım. Niçin mi geceyi seçtim? İstanbul çınarları arasında sabıkalı olan bir çınar da var çünkü. Belki onun bu, insan ürküten olumsuz anısını öbür ulu çınarlar da duymuşlardır. Ululuk ve hüzün, gece ışığında biraz daha belirginleşir belki... Öyle düşündüm ve çektim fotoğraflarımı: işte size 800 yıllık bir çınar.

İstanbul'un Çınarları-1 | Çengelköy | 03 Ekim 2009 | Fotoğraf: CndFlix © 2009

Dalına 2001'de takıldığı anlaşılan kimlik levhasında, bu çınarın yaşının 780 olduğu yazılı. 2010'da yine ayakta durduğuna göre, yaklaşık 800 yaşında bu çınar. Çınarın dallarının yayıldığı alan, Çınaraltı adıyla anılan bir kıyı kahvesi. Akşamları çok kalabalıklaşan bu kahvede çay, 1.5 TL. Boğaz'ın kıyıyı yalayan, insanı ninnileyen dalga sesleri ve serinleten havası için 1.5 TL nedir ki! I. Boğaz Köprüsü'nün arada bir değişen, kırmızı, mavi, pembe, yeşil silüetlerinin bedava seyri de var bu hesabın içinde...

İstanbul'un Çınarları-2 | Çengelköy | 03 Ekim 2009 | Fotoğraf: CndFlix © 2009

Bir Bursa, bir de İstanbul, öbür ünlerinin yanı sıra, yaşlı çınarlarıyla da ünlü kentlerdendir. Çınar ağacının anayurdu Kuzey Amerika, Avrupa'nın doğusu ve Asya olmasına karşın, İstanbul'un çınarları ansiklopedilere girmekle kalmamış, tarihe de damgasını vurmuştur.

17. yüzyılda, Mart 1656'da meydana gelen, Vaka-yı Vakvakiye adıyla da anılan yeniçeri ayaklanmasının tarihteki bir adı da Çınar Olayı'dır. Ekonomik bunalım nedeniyle, yeniçerilerin ücretleri, değeri düşük paralarla ödenince, maliye kurumunda görevli olanların suçlanmasıyla başlayan, İstanbul'un her semtine yayılan, kentteki günlük yaşamın durmasına yol açan bu ayaklanma sırasında öldürülenlerden bazılarının cesetleri Atmeydanı denilen yerdeki bir çına ağacına asıldı. Dallarına cesetlerin asıldığı çınar ağacı, meyveleri insana benzeyen efsanevi vakvak ağacını çağrıştırdığı için olay Vaka-yı Vakvakiye olarak adlandırılmıştır.

İstanbul'un Çınarları-3 | Çengelköy | 03 Ekim 2009 | Fotoğraf: CndFlix © 2009

Çınarlar hava kirliliğine ve hastalıklara dayanıklı olduğu için büyük kentlerde ve sanayi merkezlerinde çok yetiştirilir. Türkiye'de görülen çınarlar, Doğu çınarı ve Batı çınarı olmak üzere iki türden oluşur. Doğu çınarı, 30 metreye dek yükselen, gövdesi bazen 10 metreye ulaşabilen ve yüzce yıl yaşayabilen çınar türüdür. Başta İstanbul olmak üzere birçok yerdeki çınar ağaçları doğal anıt olarak koruma altına alınmıştır.

Büyüdüğünde, altında dinlenilmek üzere, gölgelik olarak dikilen çınar ağacının kabukları halk arasında ateş düşürücü olarak da kullanılır.

Türkiye insanının türkülerinde, kavak, meşe gibi ağaçların yanı sıra çınar ağacı da geçer. Siz onu gizli sevmiştiniz. Nerden bilecektiniz ki el alem duyar: ve, bahçede yeşil çınardı! Boyu boyunuza uyardı... Meşeler göğerirdi, uzun kavaklarsa giderdi engine... Hiç de benzemezdi yaprakları kendine... Uzaklarda mısınız? Çocukluk günlerinizdeki sevgiliniz, bir çınarın dibine yatmış uyumuştur şimdi kim bilir. Ela gözlerini uyku bürümüştür. Evvel küçücükken, şimdi büyümüştür belki... Kim bilir...